به گزارش سرویس استان ها نودادامروز، جمعیت کشور در شرایط بسیار بحرانی قرار دارد. مسئولان باید از تاثیر دیدن تبلیغات در مکان های مختلف و ثبت در ناخودآگاه انسان استفاده کنند، چراکه بر روی مردم تاثیر گذار است. مردم عادی اینجوری هستند که تبلیغات رویشان تاثیر گذار است، به عنوان مثال اگر مردم در رفاه کامل باشند و چند نفر بیایند و شعار بدهند که همه چیز خیلی بد هست، رویشان تاثیر می‌گذارد و همه چیز را بد می‌بینند. پس بهتر است شعاری برای فرزندآوری تدارک دیده شود تا مردم از آن تبعیت کنند

آغاز شعار فرزند کمتر زندگی در قبل انقلاب

شروع این سیاست از دهه ۱۳۳۰ بود و در دهه ۱۳۴۰ فعالیت‌های جریان کنترل جمیت اوج داشت، نماد و شعارش همان شعار معروف «فرزند کمتر زندگی بهتر» شد، پس این شعار، شعار پس از انقلاب اسلامی نیست، این شعار پیش از پیروزی انقلاب طراحی شد و از شورای تحدید موالید ایالت متحده که خانم فرمانفرمایان آنجا تحصیل کرده بود بنا شد.

علت شعار فرزند کمتر زندگی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی اتفاقی که رخ داد این بود که تمام سیاست‌های جمعیتی به حالت تعلیق در آمد، فضای روانی جامعه به گونه‌ای شکل گرفت باعث شد تا فرزند‌آوری تبدیل به ارزش شود. وقتی این‌ گونه رویکرد فرزند آوری تغییر کرد، در دهه ۱۳۶۰ شاهد این بودیم که تولدها به اوج رسید و بیشترین تعداد زاد و ولد را در دهه ۶۰ شاهد بودیم.

پس از سرشماری سال ۱۳۶۵ اولین هشدارها را به مردم اعلام کردند، به این معنا که انفجار جمعیت، بحران‌های دهان‌های باز و بحران گرسنگی به کلیدواژه های پرتکرار مبدل شدند. برنامه اول توسعه، به طور جدی قانون کنترل جمعیت را در خودش گنجاند، این برنامه در سال ۱۳۶۷ و ۶۸ از سوی دولت آقای هاشمی اجرایی شد. هدف گذاری در برنامه اول توسعه این بود که نرخ باروری حدود ۶.۵ فرزند به ازای هر زن تا سال ۱۳۹۰ به حدود ۴ فرزند به ازای هر زن برسد، یعنی می‌بایست در ۲۰ سال کاهش حدوداً ۲.۵ فرزند در نرخ باروری رقم بخورد.

برنامه کنترل جمعیت با چنان شدتی آغاز شد که در سال ۱۳۷۱، هدف قانون محقق شد، یعنی در فاصله ۳ تا ۴ساله این هدف گذاری مشخص شد و نرخ باروری به ۴ فرزند برای هر زن رسید. علت آن‌که این قانون متوقف نشد آن بود که بسیاری از آمارها در دسترس نظام برنامه ریزی نبود و به عبارتی نظام مدیریت از اینکه در جامعه چه اتفاقی رخ می دهد خبر نداشت.

در آن سالها سرشماری ۱۰ ساله بود و داده های که منتشر می شد داده های دقیقی نبود از این رو نظام برنامه ریزی متوجه نشد که چه اتفاقی رخ می دهد. این برنامه ۲۵ سال اجرا شد و جالب آنجاست که قانون تنظیم خانواده که سال ۱۳۷۳ در مجلس تصویب شد در زمان تصویب قانون هدفش محقق شده بود و به عبارتی قانون‌گذار نمی‌دانست در جامعه چه خبر است؟

چرا شعار فرزند بیشتر، زندگی بهتر مهم است

بر اساس فرامین رهبر فرزانه انقلاب اسلامی که فرمودند:” فرزندآوری یکی از مهم‌ترین مجاهدت‌های زنان و وظائف زنان است؛ چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش … رنج‌هایش را می‌برد … خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مردها نداده، در اختیار بانوان قرار داده؛ صبرش… عاطفه‌اش… احساساتش… اندام‌های جسمانی‌اش را به آن‌ها داده… اگر چنان‌چه ما این‌ها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد. (سخنان رهبر انقلاب ۱۳۹۲/۲/۱۱)”

جمعیت ایران در وضعیت بحرانی پیری

بنا بر تحقیقات دو محقق ایرانی به‌ همراه یک محقق از لندن در گزارشی با عنوان «سیاست‌های مقابله با تأثیر پیری جمعیت در ایران» در مجله لنست، آمده است:‌ ایران در روند پیری جمعیت با شتابی روزافزون روبه‌رو است، به‌ طوری که در سال ۲۰۲۲، نسبت افراد بالای ۶۰ سال در ایران از ۱۰ درصد کل جمعیت فراتر رفته است؛ در عین حال نرخ رشد جمعیت در ایران ۰٫۷ است که کمترین نرخ در ۲۵ سال گذشته است.

نرخ جمعیت در سال ۱۴۰۱ به ۰٫۶ رسیده است و روند کاهشی داشته؛ به طوری که اکنون بنا به گفته کارشناسان جمعیت نرخ باروری به ۱٫۶ درصد به ازای هر زن رسیده است.از سوی دیگر نرخ سالمندی در کشور به ۱۰ درصد رسیده و در سال گذشته بیش از ۴۴ هزار نفر کاهش را تجربه کرده است.

از سال ۲۰۰۰ به بعد، به‌ نظر می‌رسد نرخ باروری ایران تثبیت شده است و بر اساس نظریه گذار جمعیتی، انتظار نمی‌رود در سال‌های آینده شاهد تغییرات زیادی باشیم.

کاهش ۳.۷ درصدی میزان موالید در کشور

بر اساس آمار سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، میزان موالید در کشور ۳.۷ درصد کاهش پیدا کرده است اما شیب کاهش کمتر بوده است که نشان از تاثیر اجرای قانون جوانی جمعیت و فرهنگسازی دارد و می‌تواند سبب رهایی از سالخوردگی شود.

میانگین سن زنان و مردان ایرانی در فرزندآوری

صابر جباری،سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، میانگین سن مادران در فرزندآوری ۲۷.۳ سال و پدران ۳۲ سال اعلام و به گفته کارشناسان فاصله اولین فرزندآوری بعد از ازدواج زیاد است که توصیه این است که در دو سال اول ازدواج اقدام به فرزنداوری کنند؛ چراکه اگر به تاخیر افتد ممکن است مشکل ناباروری دیر تشخیص داده شده و درمان آن سخت‌تر شود. بیشترین میانگین سنی پدران در اولین فرزندآوری در استان تهران با ۳۴.۴ سال و کمترین در سیستان و بلوچستان با ۲۷.۱ سال است.

۳۰درصد «سالمندان تنها» سن بالای ۸۰ سال دارند

در رأس چالش‌های مربوط به سالمندی جمعیت در ایران، سالمندان مجرد یا تنهایی هستند که در خانواده‌هایی با ابعاد کوچک زندگی می‌کنند. در زمان حاضر، حدود ۳۰ درصد از سالمندانی که به‌ تنهایی زندگی می‌کنند، در سنین ۸۰ سال و بالاتر هستند.

ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

سید ابراهیم رئیسی مهرماه سال ۱۴۰۰ در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مصوب مجلس شورای اسلامی را برای اجرا به وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهور ابلاغ کرد.

این قانون در جلسه مورخ بیست و چهارم مهرماه یکهزار و چهارصد کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی تصویب و پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت ۷ سال، به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

وی در اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «قانون الحاق یک ماده به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» را که در جلسه علنی روز سه‌شنبه ۶ تیر ماه ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۴ تیر ۱۴۰۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده، برای اجرا به وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهور ابلاغ کرد.

طرح الحاق یک ماده به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت درباره حذف شرط انجام خدمت وظیفه عمومی برای بهره‌مندی از تسهیلات و امتیازات این قانون است که در جلسه مورخ ۱۴۰۱/۰۹/۲۰ مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و جهت طی مراحل قانونی برای شورای نگهبان ارسال شد. اما با مخالفت شورای نگهبان مواجه شد.

امادر نهایت در جلسه مورخ ۱۴۰۲/۰۴/۱۴ شورای نگهبان، این ماده قانونی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و با توجه به اصلاحات به عمل آمده مغایر با موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.

معرفی قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده

قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، با توجه به اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی توسط کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و برای اجرای آزمایشی تصویب شده و قرار است چنانچه نتایج موثری از اجرای آن به دست آمد، با رفع نقاط ضعف آن در آینده، به یک قانون دائمی بدل شود.
بر اساس قانون جوانی جمعیت در حوزه تولد هر فرزند تسهیلات و تدابیری همچون پرداخت ۱میلیون بلاعوض جهت سرمایه‌گذاری بورس به نام فرزندان متولد سال ۱۴۰۰ و بعد از آن، افزایش ۲۵% سقف تسهیلات مسکن جهت خرید و ساخت و جعاله به‌ازای هر فرزند و افزایش دوساله دوره بازپرداخت، تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد فرزند اول تا پنجم و بالاتر به‌ترتیب از ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان با تنفس شش‌ماهه، فروش بدون نوبت و بدون قرعه‌کشی خودروی ایرانی به‌قیمت کارخانه پس از تولد فرزند دوم به بعد به مادران، تأمین زمین یا واحد مسکونی حداکثر ۲۰۰متری به‌قیمت تمام‌شده با ۲ سال تنفس و ۸ سال قسط‌بندی پس از تولد فرزند سوم، افزایش سنوات خدمت به‌میزان یک سال به‌ازای هر فرزند پس از تولد فرزند سوم تا پنجم، افزایش سوابق بیمه بیمه‌گذار زنان خانه‌دار روستایی و عشایری با تولد فرزند چهارم و پنجم به‌ازای هر فرزند ۲ سال، در بحث تولد چندقلوها تسهیلات ویژه‌ای برای مادران همچون مرخصی زایمان ۱۲ ماه کامل برای مادران باردار دارای ۲قلو و بیشتر، امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی تأمین مسکن خانواده‌ها پس از تولد فرزند سوم و… در نظر گرفته شده است.

جمعیت سالمند، پیر و افزایش میانگین سنی در کشورهای صنعتی در سال‌های اخیر به نگرانی اصلی سیاست‌سازان و برنامه‌ریزان تبدیل شده است.
جلوگیری از افزایش زادوولد و فرزند کمتر از شعارها و تبعات صنعتی شدن جوامع است که در آغاز نیز پیامدی مثبت به شمار می‌رفت.

آثار جوانی جمعیت

جمعیت سالمند، پیر و افزایش میانگین سنی در کشورهای صنعتی در سال‌های اخیر به نگرانی اصلی سیاست‌سازان و برنامه‌ریزان تبدیل شده است.
جلوگیری از افزایش زادوولد و فرزند کمتر از شعارها و تبعات صنعتی شدن جوامع است که در آغاز نیز پیامدی مثبت به شمار می‌رفت. کار زنان و مردان و اشتغال تمام‌وقت کارگران و کارمندان در جامعه صنعتی، مجالی برای صرف وقت به کودکان نمی‌داد، علاوه بر اینکه اشتغال زنان به کار بیرون از خانه و بهره‌مندی از مزایای استقلال خود دلیل دیگری بر استقبال از کم فرزندی بود. اما به‌تدریج این جریان به موضوعی خطرناک و نگران‌کننده تبدیل شد. در‌ حال‌حاضر این نگرانی دو بعد دارد، یکی موضوع جایگزینی نیروی کار است که به چشم‌اندازی مبهم و تاریک تبدیل شده است و دیگری موضوع مستمری‌های بازنشستگی است که به اقتصاد و شکوفایی آن آسیب می‌رساند. تحلیل‌گران معتقدند، در جوامع صنعتی به‌ویژه کشورهایی مانند آلمان و ژاپن که جمعیت مسن آن رو به افزایش است، به نظر می‌رسد جوانان برای تامین مستمری‌های پرداختی به سالمندان کار می‌کنند و این در شرایط کسادی که در چند سال اخیر کشورهای مذکور با آن دست به گریان بودند، به دولت بار مالی زیادی تحمیل کرد.

جوانی جمعیت در دنیا

به‌هر حال کشورهای صنعتی، سیاست‌های مختلفی را برای رفع بحران سالمندی جامعه خود به کار گرفتند، در برخی کشورها مانند ژاپن، سن بازنشستگی را افزایش دادند و در برخی از کشورها مانند کشورهای اروپایی، سیاست درهای باز به روی مهاجران و تشویق مردم به داشتن فرزند را در پیش گرفتند. در نمودار جدیدی که توسط مجله معتبر اکونومیست منتشر شده است، نرخ زاد و ولد در کشورهای اروپایی، در دو بخش اروپا متفاوت است. از اسکاندیناوی تا فرانسه، جمعیت کشورها در حال تغییر است و رو به جوانی دارد و زاد و ولد در حال افزایش است.

جمعیت فرانسه و ایرلند به طرز معجزه‌آسایی در حال بهبود است و نرخ ۱/۲کودک برای هر زن، رقم بسیار امیدوار کننده‌‌ای برای این دو کشور است، در عوض از مدیترانه تا اروپای شرقی، نرخ زاد و ولد پایین است و جمعیت سالمند هنوز رو به افزایش است. کشورهای صنعتی سعی دارند تا مردم را به داشتن فرزند بیشتر ترغیب کنند، سیاست‌های تشویقی متفاوت و متنوع هستند، از در نظر گرفتن تسهیلات مادی دولتی تا ساعات کار انعطاف‌پذیر برای زنان، اما ارزان‌ترین و موثرترین راه برای رهاندن جامعه از خطر سالمندی، بازگذاشتن درهای کشور به روی مهاجران و جویندگان کار از کشورهای در حال توسعه است. بریتانیا مثال خوبی در این‌باره است.

پیشنهادات و نتیجه گیری

پیشنهاد میگردد برای مردم اطمینان خاطر ایجاد شود که:

۱) فرزند بیشتر باری بر دوش خانواده ها از جنبه های متفاوت نخواهد بود و دولت برای آن برنامه دارد ، یعنی زیر ساختها برای جمعیت بالاتر مطالعه و تامین شده است ، به این دلایل مشهود که اگر نرخ رشدمان را مثلا ۳% کنیم ، این تعداد مسکن برای نسل به دوران رسیده ، این میزان مراکز آموزشی ، این حجم کار ، این محدوده فضاهای تفریحی و ورزشی ، این تعداد امکانات رفاهی و غیره فراهم کرده ایم ، بستر آماده است و ما فقط منتظر جمعیت هستیم ، یعنی اضافه شدن به جمعیت تا این مرز نگران کننده نیست ، به نظر شما این تزریق و تبلیغ نگرانی های هرروزه ی دولت مردان در افزایش قیمت نهاده ها و نیازمندی های روزمره زندگی – کاهش یا حذف یارانه ها – عدم ثبات اقتصادی – خالی بودن صندوق ذخیره ی ارزی – بدهی های میلیاردی دولت به شرکت ها و دستگاه هایی که وظیفه ی ارائه ی خدمات اجتماعی را بر عهده دارند و از وظایف بدیهی خود وامانده اند – بلوکه شدن سرمایه ها و دارایی های کشور و امثالهم با شعار افزایش جمعیت سازگار است؟ آیا مردم فکر نمی کنند که دولتمردان در اداره ی همین جمعیت هم مانده اند تا چه رسد به جمعیت بیشتر؟

۲) داشتن فرزند بیشتر مایه ی حقارت و بی فرهنگی نیست ، شانیت اجتماعی ، اسلامی و انسانی خانواده های پرجمعیت پررنگ شود ، باید به گونه ای تبلیغ و عمل شود که افتخار به داشتن خانواده پرجمعیت تبدیل به فرهنگ و رفتار شود.

۳) صدا و سیما دست از ساختن فیلم ها سریال هایی که بی ادبی و بد اخلاقی فرزندان به والدین ، عدم رفتار محترمانه ، محبت آمیز و دوستانه به اعضای خانواده ، رفاه طلبی و تجمل پرستی ، کم محتوا یا بی محتوا بودن نمایش های خانوادگی از تربیت و اخلاق دینی ، بی رنگ بودن نقش پدر به عنوان تصمیم گیرنده و ستون خانواده برداشته و با مشورت با خانواده های موفق که علیرغم جمعیت زیاد توانسته اند شخصیت های مهمی به جامعه تحویل داده و ارتباط و رفتار بسیار صمیمانه و حتی عاشقانه ای در خانواده ها داشته باشند به تبلیغ این فرهنگ کمک کند.

۴) خانواده ها به عنوان مهمترین رکن جامعه که می تواند و باید موثرترین نقش را در محاسبات کشور ایفا کند به جایگاه اصلی اثرگزاری خود بر میگردد و نظام خانوادگی شکل سابق خود را که انگیزه اصلی تشکیل خانواده های بزرگ بود ، یعنی تبیین و تحکیم جایگاه پدر ،مادر ، و فرزندان خواهد یافت و دیگر اعضای خانواده باهم بیگانه نخواهند بود.

۵) با کاهش جمعیت چه خطرات بزرگی ازجمله وابستگی فکری ، ضعف امکان مقابله با تهدید ها ، پایین آمدن توان و حجم کار ، کاهش نیروی انسانی در هنگام دفاع و اثبات و اعمال نظر در مجامع بین المللی، کشور ، اسلام و خصوصا شیعه را تهدید می کند و وظیفه ی جامعه اسلامی برای مقابله با این تهدید ها چه ضرورت هایی را ایجاب میکند.

۶) جمعیت بیشتر کشور با رعایت ، لحاظ و تامین تمامی نیازمندی ها و زیر ساخت ها چه نقش اساسی و کلیدی ای در حل معضلات آینده ی کشور و رفع خطرات پیش رو از حوزه ی ملی ، دینی و اعتقادی خواهد داشت.

۷) راه هایی برای شکوفایی اقتصادی ، رفاه اجتماعی ، آرامش عمومی ، عدم نگرانی از آینده ، فراهم نمودن نیاز های اساسی ، فراهم بودن بسترهای مورد نیاز و ضروری فعالیت های اجتماعی و اقتصادی نسل آینده اندیشیده و ارائه شود تا زمینه ی ایجاد جمعیت بیشتر فراهم گردد ، ازقدیم گفته اند در آرامش ، جمعیت زیاد و در اضطراب و نگرانی جمعیت کاهش می یابد ، دلایل و عوامل این آرامش ها و نگرانی ها باید شناخته شده و فراهم یا رفع شود در غیر این صورت نتیجه ی مطلوب حاصل نخواهد شد.